Page 30 - Mayıs 2023

Eserin ana kahramanı eşek, çalışmaktan
bitkin düşmüş, her gün ya odun ya da su çek-
mekten perişan vaziyette, buna rağmen sahibi
tarafından sürekli horlanan, hakarete maruz
kalan, dayak yiyen bir hayvandır. Şair eşeğin
vaziyetini "arkasına bir sinek konsa taşıyamaz
yorulurdu", "yürürken görenler yürüyen iskelet
sanırdı", "sırtından semeri alınsa geriye kalan
it artığıydı" gibi cümlelerle daha canlı tasvir
eder. Bir gün eşeğin bu halinin onu ölüme gö-
türeceğinden endişe eden sahibi, eşeğin se-
merini ve yularını çıkarıp eşeğin o güne dek
görmediği bir ihsanda bulunarak ona "izin" ve-
rir. Önceleri bu duruma bir anlam veremeyen
eşek ilk şaşkınlığı üzerinden attıktan sonra o
ana kadar fark edemediği güzellikleri keşfet-
mek için gezintiye çıkar. Yolda, otlakta yayı-
lan öküzleri görür. Onların besili, mutlu, rahat
hallerini imrenerek seyre dalar. Hiçbiri bir işle
uğraşmayıp sadece yemekle ve yatmakla
meşguldür. Şair "Derilerinden bir kıl çekilse
yağ fışkırırdı." dizesiyle öküzleri çarpıcı şekil-
de resmeder. Eşek kendisinin de onlar gibi bir
hayvan olmasına rağmen bu ayrıcalıklardan
hiçbirine sahip olmadığını kızgınlıkla fark eder.
Bu öfkesini isyana vardıran en dikkate değer
ayrıntı ise öküzlerin başları üzerinde taşıdık-
ları boynuzlarıdır. Eşek bu boynuzları Allah'ın
öküzlere bir lütfu, onlara taktığı bir taç olarak
yorumlar. Tüm bu manzara karşısında şaşkına
dönen ve kafasında birçok soru işareti peyda
olan eşek, müşkülünü çözecek tek kişinin pir
eşek olduğunu akleder. Eşeklerin piri güngör-
müş, faziletli, anlayış ve kavrayışça üzerine ol-
mayan, şâirin deyişine göre "Hz. Nuh'un gemi-
sine binerken kuyruğuyla şeytana yol vermiş,
Hz. Üzeyr'in eşeği ölüp sonra diriltilirken onun
yatağını sermiş, Hz. İsa'nın eşeğinin bile kendi-
sine hürmet ettiği" dirayetli bir eşekmiş.

Miskin eşek pirin huzuruna büyük bir
edep ve saygıyla çıkar. Onun tüm müminle-
rin sorunlarını çözmedeki hünerinin, yol gös-
tericiliğinin herkesçe bilindiğini, kendisinin
de bir açmaza düştüğünü ifade ederek halini
arz eder. Gördüklerini bir de pir eşeğe aktarır.

28 81 ÇALIKUŞU - KAYSERİ