Page 29 - Mayıs 2023

Edebiyat, toplumsal bozukluk ve aksaklıkların dile getirilme-
sinde hatta bazen düzeltilmesi yönünde çareler üretmesi konu-
sunda da görev üstlenmiştir. Fakat Türk edebiyatında bu türün
çok zengin olduğu söylenemez. Çünkü bizde düşünceden ziyâde
duygu ağırlıklı konular işlenmiştir. Ama az da olsa eleştiri içerikli
eserler çağına damga vurmuş ve bugüne kadar gelebilmeyi ba-
şarmıştır. "Şikayetnâme", "Zafernâme", "Terkib-i Bent" örnek ola-
rak verilebileceklerden.

Bu yazıya konu olan eser "Hârname" ise bunların içinde ko-
nusu, yazılma sebebi ve üslubu açısından en dikkati çekeni. Ese-
rin yazılma hikâyesi konusunda muhtelif rivayetler olsa da kabul
gören görüş 15. yy. şairlerinden Şeyhî’nin Hârname'yi Çelebi Meh-
met'e sunmuş olması. Hikâye özetle şöyle:

Osmanlı hükümdarlarından Çelebi Mehmet, Karaman seferi
esnasında rahatsızlanır. Etrafındaki hekimlerin hiçbiri tedavi konu-
sunda etkili olamayınca şöhreti yaygın bir hekim olan Şeyhî akla
gelir. Germiyan beyi Şeyhi'yi Çelebi Mehmet'in tedavisiyle görev-
lendirir. Hastalığın hünkârın uzun süredir üzüntü içinde bulun-
masından kaynaklandığı, tedavisinin ise yine aynı oranda sevinç
içinde olunmakla mümkün olacağı Şeyhî tarafından Çelebi Meh-
met'e iletilir. Tam bu sırada hünkâra uzun süredir alınması güç bir
kalenin fethedildiği müjdesi gelince iyileşme süreci başlar ve kısa
zaman sonunda Çelebi Mehmet sağlığına kavuşur. Şeyhî teşhis
ve tedavideki başarısı neticesinde mükâfâta boğulur. Kendisine
"Tokuzlu" adındaki köy tımar olarak verilir. Şair sevinç içinde bu
köye doğru giderken köyün eski tımar sahipleri tarafından yolda
durdurularak fecî şekilde dövülür ve üzerindeki her şeyi alıkonu-
lur. Bu acı olay neticesinde hünkâra durumunu arz edip adalet
dilemek amacıyla "Harnâme" adlı 126 beyitlik mesnevisini kale-
me alır. Eser, kahramanları eşek ve öküzlerden ibaret sembolik
bir mesnevidir. Edebiyatımızdaki ilk fabl olarak kabul edenler de
vardır.

Mayıs 2023 27