Page 23 - Mart 2023

Yazı
İbrahim DOĞANYİĞİT
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

Fotoğraflar
Mehmet BEDİR

SEYYİD BURHANEDDİN TİRMİZÎ

561 (1166) veya 565 (1169) yılında Tirmiz’de doğdu. Seyyid
Kâsım Tirmizî’nin torunu, Seyyid Hasan Tirmizî’nin oğludur (Sahih
Ahmed Dede, s. 123). Soyu Hz. Hüseyin’e dayandığından “Seyyid”
ve “Hüseynî” nisbelerinin yanı sıra kalplerdeki sırları bilmesi veya
Şems-i Tebrîzî’nin Konya’ya gelişini Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’ye
önceden haber vermesi dolayısıyla “seyyid-i sırdân”, Mevlânâ ta-
rafından anıldığı üzere “Burhâneddin, burhân-ı dîn, burhân” ve
tahkik ehli bir sûfî olduğunu belirten “muhakkik” lakaplarıyla ta-
nınır. Tirmiz’de ilim tahsilinden sonra 605’te (1208) Belh’e giderek
Mevlânâ’nın babası Sultanülulemâ Bahâeddin Veled’e intisap etti.
Kırk gün sohbetinde bulunup icâzet almasının ardından Tirmiz’e
döndü. Ertesi yıl tekrar Belh’e gelip burada iki üç yıl kadar kaldı. Bu
dönemde henüz çocuk yaşlardaki Mevlânâ’nın atabegliğini üst-
lendi. Bahâeddin Veled’in ailesiyle birlikte Belh’ten hicret etmesi
üzerine Tirmiz’e yerleşti (616/1219). Mevlevî kaynaklarında onun
bu tarihten itibaren sürekli cezbe ve sekr halinde yaşadığı, inziva-
ya çekildiği, sekr halinden sahva geçip sekiz yıl kadar öğretim ve
irşad faaliyetinde bulunduğu, daha sonra Anadolu’ya gittiği kay-
dedilmektedir.

Menakıbnamelerde Anadolu’ya Gelişi: Seyyid, günlerden bir
gün kuşluk vaktinde birdenbire; “Eyvah! Şeyhim bu toprak âlemin-
den göçtü” diyerek feryat ile ağlamaya başladı. Günlerce ıstırabını,
kederini teskin edemedi. Sonra bir gece rüyasında Sultânu’l-U-
lemâ’yı gördü. Şeyhi hiddetle bakıyor;

-Burhâneddin, nasıl olur da bizim Hüdevendigârı (Mevlâna)
yalnız bırakır, yanına gitmezsin? Bu atabeklik vazifesine yakışmaz,
diyordu. Uykudan üzüntü ile uyanan Seyyid Burhâneddin hemen
hazırlanıp, birkaç yakını ile birlikte yola koyuldu ve 1211 senesinde
Konya’ya ulaştı. O sırada Mevlâna Celâleddin yedi sene boyunca
oturdukları Lârende’ye bir seyahat yapmıştı. Hüdâvendigâr’ı bu-
lamayan Seyyid-i Sırdan bir mektup yazarak dönmesini rica etti.
Mevlâna mektubu alınca öpüp, gözlerine sürdü ve derhâl Konya
yolunu tuttu.

Mart 2023 21